“`html

Afrika Boynuzu’ndaki Kriz ve Türkiye’nin Arabuluculuk Rolü

Afrika Boynuzu’ndaki komşu ülkeler olan Etiyopya ve Somali arasındaki gerilim, 1 Ocak’ta ciddi bir patlama yaşadı.

Somali’nin tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan eden bölgesi Somaliland ile Etiyopya arasında 1 Ocak’ta yapılan liman kullanımı ve denize erişim mutabakatı, Somali ile Etiyopya arasında büyük bir krize yol açtı.

Etiyopya, Somaliland ile imzaladığı bu anlaşma ile Kızıldeniz’e ulaşma hedefini gütmektedir. Bu mutabakat kapsamında Etiyopya’nın Somaliland’ın Berbera Limanı’nda bir alanı olacak, Somaliland da Etiyopya Havayolları’nda hisse sahibi olacak.

Somaliland ile Etiyopya arasındaki bu anlaşma tamamlandığında, Etiyopya, Somaliland’i bağımsız bir bölge olarak tanıyan ilk ülke konumuna gelecek.

Somali “İç İşlerimize Müdahale” Dedi

Eritre’nin 1990’ların başında ayrılmasının ardından liman erişimini kaybeden Etiyopya, tarihsel olarak denize açılmak için birçok çatışma yaşadı. Şu anda dış ticaretinin yaklaşık %90’ını komşu ülkelerin limanları aracılığıyla gerçekleştiriyor.

Krize neden olan bu anlaşma, iki ülke arasında güvenlik, ekonomik ve siyasi işbirliğini güçlendirmeyi amaçlıyor. Etiyopya’nın Somaliland kıyılarında ticari ve askeri faaliyetlerini artırmasını öngören bu adım, Somali hükümeti tarafından “iç işlerine müdahale” olarak nitelendirildi ve sert bir şekilde kınandı.

Arap Birliği, 3 Ocak’ta Etiyopya ve Somaliland arasındaki deniz erişim işbirliğini “Kızıldeniz’de askeri üs inşası ve liman geliştirilmesini teşvik eden” anlaşmayı reddettiklerini ve kınadıklarını bildirdi. Ayrıca, bu gerilimi ele almak üzere 17 Ocak’ta çevrim içi bir bakanlar toplantısı gerçekleştirdi; ancak sonuç alınamadı.

Büyükelçi Sınır Dışı Edildi

Afrika Birliği, 4 Ocak’ta Etiyopya ve Somali’ye itidal çağrısında bulundu. 17 Ocak’ta iki ülkeye yönelik diyalog çağrısına yanıt olarak Somali, toprak bütünlüğünün Etiyopya tarafından ihlal edilmesi durumunda müzakerelere oturmayacaklarını açıkladı.

Cibuti ve Kenya, Mart ayında bu siyasi krizin çözümü için yeni inisiyatifler başlattı ancak bu çabalar hiçbir sonuç vermedi. Somaliland krizinin ardından, Etiyopya, Somali’nin Puntland Eyaleti ile farklı alanlarda ilişkileri güçlendirmek adına 4 Nisan’da bir anlaşma daha imzaladı. Anlaşmanın ardından Somali hükümeti, Etiyopya’nın Mogadişu Büyükelçisi’ni sınır dışı etme ve konsolosluklarını kapatma kararı aldı.

Sağcı Cumhurbaşkanı, Eski Solcu Başbakan

Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud, İstanbul’un Fatih ilçesinde 30 Kasım 2023’te motosikletli bir kuryeye çarpmasıyla gündeme geldi. Kendisi, yolsuzluk iddialarıyla da sık sık anılmakta. Cumhurbaşkanı Mahmud, muhafazakârlık, milliyetçiliği ve ılımlı İslam’ı bir araya getiren Barış ve Kalkınma Birliği Partisi’nin lideridir.

2018 yılında kurulan bu merkez sağ parti, Somali’nin en büyük siyasi yapısıdır. Mahmud, 2022 yılında yeniden göreve başlamış olup, 2012-2017 yılları arasında da Cumhurbaşkanlığı yapmıştır.

Marksizmden Liberalizme Geçiş

Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed ise sol ideolojiden liberalizme bir geçiş süreci yaşamıştır. Ahmed, geçmişte Etiyopya Halk Devrimci Demokratik Cephesi olarak bilinen Refah Partisi’nin liderliğini üstlenmiştir. Bu parti, 1991 yılına kadar aşırı sol bir çizgideydi, sonrasında ise merkez sola kaydı.

Parti, 2019 yılında kapandı ve Ahmed, onu Refah Partisi olarak yeniden yapılandırarak liberal ekonomik politikaları benimsemiştir. 2018 yılından bu yana başbakanlık koltuğunda oturan Ahmed, eski bir askerdir.

Krizin Çözüm Yolu: Ankara

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın öncülüğünde, 12 Aralık’ta Ankara’da Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed buluşarak krizin çözümü için önemli bir mutabakat imzaladı.

Türkiye’nin arabuluculuğunda gerçekleştirilen bu görüşmelerde Somali’nin toprak bütünlüğü güvence altına alınırken, Etiyopya’nın deniz erişim talepleri de dikkate alınmış oldu. Türkiye, bu süreçte her iki ülkenin toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesi gerektiğinin altını çizmiştir.

Türkiye’nin Rolü

Anadolu Ajansı’nın (AA) aktardığına göre, Türkiye, ilk olarak 1 Temmuz’da Ankara’da Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Etiyopya Dışişleri Bakanı Taye Atske Selassie ve Somali Dışişleri Bakanı Ahmed Muallim Fiqi arasında gerçekleştirilen görüşmelerle ilerleme kaydetti. Bu görüşmeler sonucunda “Ortak Ankara Açıklaması” yayımlandı.

Bakan Fidan, 3 Ağustos’ta Etiyopya’yı ziyaret ederek ikili ilişkiler ve Somali ile uzlaşı süreçlerini ele aldı. Türkiye’nin arabulucu olduğu Ankara Süreci’nin ikinci aşaması ise 12 Ağustos’ta gerçekleştirilmiştir.

Somali ve Etiyopyalı bakanlar, sorunların barışçıl yollarla çözülmesi için kararlılık göstermiş ve Türkiye’nin yapıcı rolüne teşekkür etmiştir.

Etiyopya-Somali Ankara Bildirisi

Türkiye’nin Afrika Boynuzu’ndaki barış süreçleri noktasında attığı son adım ise Etiyopya-Somali Ankara Bildirisi şeklinde olmuştur. Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, 12 Aralık’ta gerçekleşen bu toplantıda bir araya gelerek taraflar arasındaki sorunların çözümüne dair önemli anlaşmalara imza atmıştır.

Bildiride, tarafların görüş ayrılıklarını bir kenara bırakıp ortak refah için işbirliği yapma kararlılığında olduğu vurgulandı. Ayrıca, teknik müzakerelerin Şubat 2025’e kadar başlatılmasına ve dört ay içinde sonuçlandırılmasına karar verildiği kaydedildi.

Somali’nin toprak bütünlüğüne saygı gösterilmesi ve Etiyopya’nın deniz erişim potansiyelinden faydalanılması gerektiği ifade edilmiştir.

Anlayışın Önemi

Ankara Bildirisi’nin imzalanması, dünya genelindeki çatışmaların aşılabileceğine dair umut verici bir işareti ifade etmektedir. Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Birliği (AB), Afrika Birliği (AfB) ve Doğu Afrika’daki Hükümetlerarası Kalkınma Otoritesi (IGAD), anlaşmadan memnuniyet duyduklarını bildirmiştir.

Erdoğan’ın Açıklamaları

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Somali Cumhurbaşkanı Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Ahmed ile düzenlenen basın toplantısında, “Afrika’nın bu önemli köşesinde barış ve istikrar sağlamak en büyük hedefimizdir. Tarihi bu uzlaşıya vardıkları için dostlarımı tebrik ediyorum. Umut ediyorum ki bu ortak metin, bölgede işbirliği ve ekonomik kalkınma için sağlam bir temel oluşturacaktır” dedi.

Teşekkürler

Somali Cumhurbaşkanı Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Ahmed, yaşanan anlaşmazlığın çözümü için Türkiye ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a teşekkürlerini ilettiler.

Dışişleri Bakanı Fidan’ın Paylaşımı

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Somali ve Etiyopya arasındaki anlaşmazlığı çözmek için atılan adımları değerlendirdiği paylaşımında, “Bu ortak bildirinin geçmişe değil yarına yönelik bir bakış geliştirdiğini ve iki dost ülke arasında güçlü işbirliğine gidecek ilkeleri belirlediğini” ifade etti.

“`