Merkez Bankası’nın politika faizindeki yükselişin etkilediği kredi kartlarında faiz artışıyla ay sonunu getirmeye çalışan vatandaş etkilenmeye devam ediyor. Kartları kartlarla ya da borçlarla döndürmeye çalışan, kredi kartının ‘kredi’ kısmını son limitine kadar kullanan vatandaşın ödemelerinde sorunların başlayacağını düşünenler de artıyor.
“Kart borçları sinyal veriyor” sinyal veriyor diyen Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, 18 Eylül itibarıyla kredi kartı borcu toplamı Türkiye’de yıllık yüzde 181,6 oranında artışla 924,7 milyar TL’ye dayandığını iletiyor.
Türkiye’de 35 milyon 271 kişinin bireysel kredi kartı (KK) kullandığı hesabıyla, toplam KK sayısı ise 109 milyon 297 bin adet oluyor.
Kozanoğlu, KK’larının bir borçlanma işlevinden söz ederken, hem öteleme hem nakit taşımama hem de yüksek bedelli alımlarda vade avantajlarından bahsediyor. Psikolojik olarak da ‘hayatın dertlerini, sorunlarını, yoksulluğun getirdiği çaresizliği bir süre erteleme olanağı sunuyor’ diyen Kozanoğlu, ekonomik verilere gelince ‘KK borçlarının önümüzdeki aylarda önemli bir toplumsal sorun olarak ülkenin gündemine oturacağını’ düşünüyor.
KK aylık faiz oranlarının nakit çekim ve kredili mevduat hesaplarının seçimlerden önce düşük oranlarda olması hatırlanırken, limitlerin zorladığı, nakit çekimle borsaya, dövize yönelenlere de dikkat çekiliyor.
Seçimlerden sonra göreve gelen Mehmet Şimşek ve ekonomi yönetimiyle KK hacmindeki yıllık %140 artış gündeme geldi.
Politika faizindeki yükseliş KK faiz oranlarında, referans faiz aracılığıyla aylık azami akdi faiz oranı yüzde 2,81’den yüzde 3,26’ya, azami gecikme faiz oranı yüzde 3,11’den yüzde 3,56’ya, nakit çekim veya kullanım işlemlerinde uygulanacak (Kredili mevduat hesapları için de geçerli) azami akdi faiz oranı yüzde 3,57’den yüzde 4,02’ye, azami gecikme faiz oranı da yüzde 3,87’den yüzde 4,32’ye çıktı.
Yıllık yaklaşık %50 civarı bir bileşik faiz, %15 KKDF ve %5’ten %15’e yükseltilen BSMV de eklenince KMH maliyeti toplam %65’i buluyor.
BDDK Temmuz ayı verilerinde ayda 657 milyar TL’lik KK harcamasının, 102 milyar TL’si market ve AVM’lerde, 45 milyar TL’si benzin ve yakıtta, 42 milyar TL’si gıda alımlarında, 41 milyar TL’si giyim ve aksesuarda gerçekleşmiş.
Kozanoğlu, son verilerde 18 Eylül itibarıyla KK borçlarının yıllık %181,6 oranında artışla 924,7 milyar TL olduğunu, bunun 424,3 milyar TL’sinin taksitli, 502,3 milyar TL’sinin de taksitsiz alımlardan kaynaklandığını iletiyor. Tüketici kredilerinde de konut kredileri 446,6 milyar TL, taşıt kredileri 86,8 milyar TL, ihtiyaç kredileri de 895,9 milyar TL olmak üzere %50,6 oranında artmış görünüyor.
Toplam bireysel borçlar içinde kartların ağırlığı yüzde 39,4 olurken, 2021 sonunda yüzde 21,3 olduğunu hatırlatıyor.
Merkez Bankası, ‘Mayıs 2023 Finansal İstikrar Raporu’nda 2023 yılı ilk çeyreğinde 25 bin TL ve altı kredi kartlarındaki limit kullanım oranının %52,4 olmuştu.
35 milyon 271 bin kişinin KK kullanımından hesapla, kişi başına KK borcunun ortalama 26.319 TL olduğu hesaplanırken, her ay tüm bakiyesini düzenli ödeyenlerin oranını tahmin edilemezken, borçlu kişilerin tutarının daha yüksek olduğu anlaşılıyor.
Temmuz ayı sonu itibarıyla ihtiyaç kredisi kullananların sayısı yaklaşık 14,3 milyon kişi ve ortalama borç bakiyesi 53.843 TL oluyor. 70 bin TL üzeri ihtiyaç kredilerinde banka iştahsızlığı bilindiğinden, bu miktar alt ve orta gelir grubundan talep ediliyor.
Takibe giren alacak oranları tüketici kredilerinde %1,9, kartlarda %1,3 olurken, borcunu ödememiş gerçek kişi sayısı bireysel kredilerde ve kartlarda belirgin biçimde geriledi. Düşük faiz ortamında borçlar ödenirken, yükselen faizler ve enflasyonla borç geri ödeme sorunlarının yaygınlaşacağını belirten Kozanoğlu, Temmuz ayındaki TBB verilerine dikkat çekerek, bireysel kredilerini ve KK borcunu ödeyemeyenlerde belirgin artışa dikkat çekiyor.
CHP’li Orhan Sümer de “Kredi kartı borç sarmalına saplanmayan kalmadı” derken, “Memleketin gündemi belli. 85 milyonun konuştuğu tek bir şey var. Geçim sıkıntısı” dedi.
CHP Adana Milletvekili ve TBMM Kit Komisyonu Üyesi Orhan Sümer, ‘Risk Merkezi verilerine göre bankalara bireysel kredi kartı borcu bulunan vatandaş sayısı son bir yılda 1 milyon 874 bin kişi artarak 38 milyon 731 bin kişiye yükseldi’ derken, kredi kartı borcu bulunanların sayısının aynı dönemde 2 milyon 999 bin kişilik artışla 35 milyon 271 bin kişiye çıktığını da iletiyor ve şunları söylüyor:
Temmuz 2023 itibariyle 27 milyon 762 bin kişinin de kredili mevduat hesabı borcu bulunuyor. Bu rakamlar gösteriyor ki kredi kartı borç sarmalına saplanmayan kalmamış. İktidarın bu dengeyi düzenleyecek yapılandırma paketleri sunması gerekiyor.
“Kredi kartı kullanımının yaygınlaşması ve güven ve itibarının azalması nedeniyle kullanımı giderek azalmasına rağmen, bu yıl karşılıksız çeklerde önceki yıla göre tam bir patlama yaşanıyor”
‘Karşılıksız çeklerde önceki yıla göre tam bir patlama yaşanıyor’ ifadesini kullanan Sümer, ‘Ocak-ağustos döneminde 94 bin 496 çek bankalara ibrazında karşılıksız çıktı. Karşılıksız çıkan çek sayısının yüzde 13,4 arttığı bu dönemde asıl patlama ise bu çeklerin tutarında yaşandı. Karşılıksız çıkan çeklerin tutarı geçen yıla göre yüzde 163,1 oranında artarak 31,4 milyar liraya kadar yükseldi’ dedi.
Orhan Sümer, “1 Ocak- 22 Eylül 2023 tarihleri arasında icra dairelerine gelen yeni dosya sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 59,7 oranında artarak 10 milyon 36 bin oldu” diye de açıkladı.
